آشنایی با کپسول آتش نشانی و انواع آن
استفاده از کپسول های آتش نشانی به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی برای کنترل و خاموش کردن آتش ها بسیار حائز اهمیت است. کپسول های آتش نشانی انواع مختلفی دارند و هر نوع کپسول آتش نشانی ویژگی های خاص خود را دارد. شناخت دقیق ویژگی ها و کاربردهای هر کپسول آتش‌نشانی می‌تواند به شما در مدیریت و مقابله با حوادث آتش سوزی کمک کند. در این مقاله، به بررسی دقیق انواع کپسول‌های آتش نشانی و کاربردهای آن ها می‌پردازیم، تا بتوانیم با شناخت آن‌ها در انتخابمان دقت بیشتری داشته باشیم.
کپسول های اطفای حریق ابزارهای مهم برای مقابله با آتش‌سوزی ها هستند و همانطور که گفته شد هر کدام به طور خاص برای نوعی از آتش طراحی شده‌اند. آن ها به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند.
- کپسول های پودری (پودر و گاز)
- کپسول های CO2 (دی‌اکسید کربن)
- کپسول های آب و گاز
- کپسول های فوم
- کپسول های شیمیایی مرطوب
- کپسول های بیوورسال (زیست‌تخریب‌پذیر)
جدول انواع کپسول آتش نشانی
در انتخاب کپسول آتش‌نشانی مناسب ، شناخت انواع مختلف کپسول ها و ویژگی های آن ها اهمیت زیادی دارد. جدول انواع کپسول های آتش‌نشانی به طور خلاصه کاربردهای هر نوع را نمایش می‌دهد. این جدول به شما کمک می‌کند تا گزینه مناسب برای شرایط خاص خود را انتخاب کنید.
| نوع کپسول | کاربرد | رنگ بدنه کپسول |
|---|---|---|
| کپسول های پودری | حریقهای نوع A, B, C, D, E | قرمز |
| کپسول های آب و گاز | حریقهای کلاس A | آبی یا استیل |
| کپسول های دی اکسید کربن | حریقهای الکتریسیته | قرمز یا مشکی |
| کپسول های بیوورسال | حریقهای نوع A, B, C, D, E | سبز |
| کپسول های سقفی | متناسب با نیاز تولید می‌شود | متغیر |
انواع کپسول آتش نشانی بر اساس وزن
در انتخاب کپسول آتش نشانی مناسب، علاوه بر نوع آتش سوزی، وزن و ظرفیت کپسول نیز نقش مهمی در کارایی و کاربرد آن دارد. کپسول های آتش‌نشانی از نظر وزن به دسته های مختلف تقسیم می‌شوند که هر دسته برای شرایط خاص و نیازهای متفاوت کاربرد دارد. در ادامه، به بررسی انواع کپسول های آتش‌نشانی بر اساس وزن خواهیم پرداخت.
- کپسول های سبک (کمتر از ۲ کیلوگرم): این نوع کپسول ها معمولاً برای استفاده در محیط های کوچک مانند منازل و دفاتر کار مناسب هستند. وزن کم این کپسول ها باعث می‌شود که جابجایی و استفاده از آن ها آسان باشد. این کپسول ها اغلب از نوع پودری یا دی‌اکسید کربن (CO2) هستند و به دلیل اندازه کوچکشان، برای مقابله با آتش های کوچک و محدود مناسب هستند.
- کپسول های متوسط (۲ تا ۶ کیلوگرم): این مدل برای محیط های متوسط مانند فروشگاه ها، دفاتر کار و سایر مکان های عمومی که نیاز به یک سیستم خاموش کننده دارند، مناسب هستند. ظرفیت بالاتر این کپسول ها به آن ها این امکان را می‌دهد تا حجم بیشتری از مواد خاموش کننده را داشته باشند و در نتیجه برای مقابله با آتش های بزرگتر مناسب باشند.
- کپسول های سنگین (بیش از ۶ کیلوگرم): کپسول های سنگین برای محیط های بزرگ و صنعتی مانند کارخانه ها، انبارها و ساختمان های تجاری طراحی شدند. این کپسول ها معمولاً دارای ویژگی های خاصی هستند که آن ها را برای شرایط سخت‌تر مناسب می‌کند.
- کپسول های ویژه (وزن های خاص): برخی از کپسول ها برای مصارف خاص طراحی می‌شوند و ممکن است وزن های متفاوتی داشته باشند. به عنوان مثال، کپسول های شیمیایی مرطوب یا کپسول های مخصوص آتش های فلزی ممکن است وزن‌های خاصی داشته باشند که با نیازهای متفاوت و آتش‌سوزی های مختلف هماهنگ است.
انتخاب وزن مناسب کپسول آتش نشانی بستگی به نوع محیط، نوع آتش و نیازهای شما دارد. با در نظر گرفتن این عوامل، می‌توانید کپسول مناسب را انتخاب کنید.
رنگ کپسول های آتش نشانی نشانه چیست؟
یکی از راه های شناسایی نوع و کاربرد کپسول های آتش نشانی، توجه به رنگ بدنه آن ها است. رنگ های مختلف بدنه کپسول ها، معمولا نشان دهنده کاربرد خاص آن ها هستند. کپسول های آتش نشانی قرمز معمولاً شامل دو نوع اصلی هستند: پودری و دی‌اکسید کربن (CO2). کپسول های پودری برای خاموش کردن انواع آتش ها از جمله آتش های کلاس A ، B و C مناسب هستند. پودر موجود در این کپسول ها به سرعت آتش را خنثی می‌کند، اما ممکن است پس از استفاده نیاز به تمیزکاری داشته باشد. کپسول های دی‌اکسید کربن (CO2) نیز برای آتش های کلاس B و C طراحی شدند. دی‌اکسید کربن هیچ باقی‌مانده‌ای پس از استفاده به جا نمی‌گذارد و برای محیط های حساس و تجهیزات الکترونیکی مناسب است.
کپسول های آبی معمولاً برای خاموش کردن آتش های کلاس A مناسب هستند. این کپسول ها با استفاده از آب یا مخلوط آب و مواد افزودنی، مانع از گسترش آن می‌شوند. این کپسول ها شامل مدل هایی هستند که با فوم یا کف ترکیب می‌شوند تا عملکرد بهتری داشته باشند و در دماهای پایین، ممکن است نیاز به ضد یخ داشته باشند.
کپسول های سبز، که به نام کپسول های بیوورسال نیز شناخته می‌شوند، از مواد زیست‌تخریب‌پذیر ساخته شدند. این کپسول ها معمولاً برای آتش های کلاس A، B، C، D و E مناسب هستند و آسیب کمتری به محیط زیست وارد می‌کنند. کپسول های سقفی نیز که به رنگ های مختلف موجود هستند، برای نصب در مکان های خاص مانند سقف ها طراحی شدند. این کپسول ها برای محیط های صنعتی و تجاری کاربرد دارند و در مدل های دستی و خودکار با ظرفیت های مختلف ساخته می‌شوند.
کاربرد انواع کپسول آتش نشانی
یکی از نکات حائز اهمیت هنگام تهیه یا استفاده از کپسول های آتش نشانی، توجه به نوع فایرباکس است. زیرا هر یک از کپسول های اطفای حریق برای استفاده در شرایط خاصی طراحی شده اند. از این رو در ادامه به بررسی انواع کپسول آتش نسانی و کاربرد هر یک از آن ها پرداخته ایم:
1. کپسول آتش نشانی CO2 (دی‌اکسید کربن)
مناسب برای آتش سوزی کلاس B و C: حریق های ناشی از مایعات قابل اشتعال و تجهیزات الکتریکی
کپسول آتش نشانی CO2 از گاز دی اکسید کربن برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کنند و برای خاموش کردن آتش های کلاس B (مایعات قابل اشتعال) و کلاس C (تجهیزات الکتریکی) طراحی شده‌اند. این ویژگی باعث می‌شود که آن ها در محیط هایی که نیاز به حفاظت از تجهیزات حساس یا در شرایطی که نیاز دارید هیچ اثری از مواد خاموش کننده باقی نماند، بسیار کاربردی است. گاز دی‌اکسید کربن، غیر قابل اشتعال و بدون بو است و به دلیل عدم واکنش شیمیایی، گزینه‌ای ایمن برای استفاده در محیط های حساس به مواد شیمیایی است. همچنین این گاز به دلیل اینکه الکتریسیته را منتقل نمی‌کند، برای خاموش کردن آتش های الکتریکی مناسب است.
بهتر است بدانید که گاز CO2 می‌تواند منجر به خفگی شود و برای خاموش کردن فردی که دچار آتش سوزی شده، استفاده از پتوی اطفاء حریق توصیه می‌شود. همچنین گاز CO2 تحت فشار بالا (۶۰-۵۵ اتمسفر یا ۹۰۰-۸۰۰ PSI) به صورت مایع در سیلندر قرار می‌گیرد و باید با احتیاط استفاده شود. برخی از رایج ترین انواع این نوع فایرباکس نیز به شرح زیراند:
مدل های دستی: معمولاً در ظرفیت های ۱ تا ۶ کیلوگرم (۲ تا ۱۲ پوند) تولید می‌شوند و برای محیط های کوچک مناسب هستند. این نوع کپسول ها قابل حمل نیز هستند.
مدل های چرخ‌دار: این نوع از کپسول‌ها برای ظرفیت های بزرگتر که معمولا بیشتر از ۶ کیلوگرم است، مناسب هستند. طراحی آن‌ها برای حمل و نقل آسان در محیط های بزرگ و صنعتی مناسب میباشد، زیرا این مدل‌ها دارای چرخ میباشند و معمولاً برای استفاده در شرایط ویژه طراحی شده‌اند.
مدل های ثابت و اتوماتیک: این مدل برای ظرفیت های بالاتر و در محیط های صنعتی و تجاری استفاده می‌شود. این کپسول ها به صورت ثابت نصب می‌شوند و می‌توانند به طور خودکار در هنگام وقوع آتش‌سوزی فعال شوند.
2. کپسول آتش نشانی آب و گاز
مناسب برای آتش سوزی کلاس A: حریق های مرتبط با مواد جامد (لوازم چوبی، کارتن و…)
این کپسول ها معمولاً با یک محلول ضد یخ ترکیب می‌شوند تا در دماهای پایین نیز عملکرد مؤثری داشته باشند. همچنین داخل سیلندر این کپسول ها با لایه‌ای از پلاستیک و ماده ضد زنگ پوشیده شده تا از زنگ زدگی نیز جلوگیری شود. در یک سیلندر کوچک به نام کارتریج، گاز CO2 تحت فشار قرار دارد که برای تامین فشار مورد نیاز است. خروج گاز از کارتریج معمولاً غیرقابل کنترل است و پس از آزاد شدن گاز، دیگر نمی‌توان آن را بازگرداند. حدود ۹۵٪ محتویات کپسول را در زمان شارژ کامل می‌توان استفاده کرد.
در مجموع به طور خلاصه انواع کپسول‌های آب و گاز به شرح زیر می باشند:
- مدل های دستی: به راحتی قابل حمل و استفاده هستند و برای محیط های کوچک مناسب است.
- مدل های چرخ‌دار: این مدل ها برای ظرفیت های بالاتر طراحی شدند. به دلیل داشتن چرخ، حمل و نقل آن ها در محیط های بزرگ آسان‌تر است.
- مدل های ثابت و اتوماتیک: به طور ثابت نصب می‌شوند و معمولاً برای حفاظت از محیط های بزرگ و تجاری استفاده می‌شوند. سیستم های اتوماتیک آن ها می‌توانند به طور خودکار در هنگام وقوع آتش‌سوزی فعال شوند.
3. کپسول آتش نشانی فوم
مناسب برای حریق کلاس A و B: آتش سوزی های ناشی از مواد جامد و مایعات قابل اشتعال
این نوع از کپسول های آتش نشانی برای خاموش کردن آتش های ناشی از مایعات قابل اشتعال و مواد جامد طراحی شده است و با استفاده از فوم که ترکیبی از آب و مواد شیمیایی است، عمل می‌کنند. این کپسول ها برای آتش‌سوزی های ناشی از مایعات قابل اشتعال کلاس B (بنزین و نفت) و همچنین مواد جامد کلاس A (چوب و کاغذ) کاربرد بیشتری دارند. فوم به تجهیزات آسیب نمی‌زند و برای محیط های حساس که نیاز به حفظ تجهیزات دارند، مناسب است. البته بهتر است بدانید که کپسول های فوم برای آتش سوزی های ناشی از تجهیزات الکتریکی مناسب نیستند و ممکن است به تجهیزات الکتریکی آسیب بزنند.
مدل های دستی (ظرفیت ۶ الی ۹ لیتر)، مدل های چرخ دار (ظرفیت ۳۰ الی ۴۵ لیتر) و مدل های ترکیبی فوم و آب جزو رایج ترین انواع فایرباکس فومی شناخته می شوند. از جمله مزایای مهم کپسول آتش نشانی فومی نیز می توان به موارد زیر اشاره نمود:
مزایا:
- عدم آسیب به تجهیزات: خاموش کننده نوع فوم معمولا به تجهیزات آسیبی وارد نمی کند.
- کارایی گسترده: مواد فومی موجود در کپسول های آتش نشانی فومی در طیف وسیعی از آتش سوزی ها به ویژه مایعات قابل اشتعال کارایی بالایی دارند.
نکات مهم استفاده:
- عدم استفاده در آتش سوزی های الکتریکی: کپسول های فومی آتش نشانی به هیچ عنوان برای آتش سوزی های مرتبط با الکتریسیته مناسب نیستند.
- لزوم آموزش استفاده: قبل از وقوع حوادث احتمالی لازم است که حتما از آموزش نحوه صحیح استفاده از فایرباکس فومی اطمینان حاصل نمایید.
4. کپسول آتش نشانی پودری (پودر و گاز)
مناسب برای خاموش سازی آتش سوزی کلاس A، B و C:
- کلاس A: آتش سوزی ناشی از مواد جامد (چوب، کاغذ و…)
- کلاس B: آتش سوزی ناشی از مایعات قابل اشتعال (بنزین، روغن و…)
- کلاس C: آتش سوزی های ناشی از تجهیزات الکتریکی
یکی دیگر از انواع کپسول های آتش نشانی، کپسول های پودر و گاز (پودری) هستند که با استفاده از پودر شیمیایی خشک به همراه گاز تحت فشار عمل می‌کنند. این کپسول ها برای خاموش کردن انواع مختلف آتش ها از جمله آتش های ناشی از کلاس B (مایعات قابل اشتعال)، کلاس A (مواد جامد) و حتی کلاس C (تجهیزات الکتریکی) کاربرد دارند. فایرباکس پودری از پودر شیمیایی خشک مانند بی‌کربنات سدیم، بی‌کربنات پتاسیم یا سایر ترکیبات شیمیایی تشکیل می شود که به وسیله گاز تحت فشار تخلیه شده و انواع مختلف آن نیز به شرح زیر است:
خاموش کننده پودری (کارتریج یا بالن داخل): دارای بالن داخلی است که پودر خاموش‌کننده در آن قرار دارد. این نوع کپسول برای آتش های کلاس A (مواد جامد)، B (مایعات قابل اشتعال) و C (تجهیزات الکتریکی) مؤثر است. با این حال، ممکن است پس از استفاده پودر باقی بماند که نیاز به تمیزکاری دارد و بهتر است برای تجهیزات الکترونیکی از این مدل استفاده نشود.
خاموش کننده گاز (کارتریج یا بالن بغل): دارای بالن جانبی است که گاز (مانند دی‌اکسید کربن) در آن قرار دارد و تحت فشار بالا، از شلنگ یا نازل خارج می‌شود. این نوع کپسول ها برای آتش های کلاس B (مایعات قابل اشتعال) و C (تجهیزات الکتریکی) مناسب است و هیچ گونه باقی‌مانده‌ای پس از استفاده ندارد، به همین دلیل برای تجهیزات حساس مناسب است. اما کارایی کمتری برای آتش های کلاس A (مواد جامد) دارد و در فضاهای بسته ممکن است باعث کمبود اکسیژن شود.
5. کپسول آتش نشانی بیوورسال (زیست تخریب پذیر)
مناسب برای اطفای حریق کلاس A و B: اطفای حریق جامدات و مایعات قابل اشتعال نظیر کاغذ، پارچه، پلاستیک، چوب، روغن، گازوئیل و تینر.
کپسول آتش نشانی بیوورسال با مواد زیست تخریب پذیر ساخته شدند و به دلیل استفاده از ترکیباتی که به سرعت در طبیعت تجزیه می‌شوند، کمتر به اکوسیستم آسیب می‌زنند. این کپسول ها مناسب آتش های که منشا آن ها مواد جامد (مانند چوب و کاغذ) و مایعات قابل اشتعال (مانند بنزین و روغن) طراحی شدند. از جمله مزایای استفاده از این نوع فایرباکس نیز می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- دوستدار محیط زیست
- عدم بازگشت شعله
- عدم ایجاد خوردگی
- توانایی بالا در خاموش نمودن آتش سوزی با حجم زیاد
- دارای قابلیت خاموش سوزی هر 4 عامل انتشار حریق (اکسیژن،حرارت، سوخت، زنجیره آتش)
6.کپسول های آتش نشانی سقفی
برای نصب در مکان های خاص مانند سقف ها و مناطق با ارتفاع زیاد ، کپسول های سقفی طراحی شده است. کپسول های سقفی در محیط های صنعتی و تجاری که نیاز به حفاظت در ارتفاعات بالا دارند و طراحی ویژه آن ها باعث می‌شود که در مواقع ضروری به راحتی در دسترس باشند. کپسول های اطفای حریق سقفی معمولا به دو صورت دستی و یا خودکار تولید می گردند. مدل های دستی به طور دستی نصب می‌شوند و برای استفاده در مواقع اضطراری توسط کاربر طراحی شدند. معمولاً با ظرفیت های مختلف، بسته به نیاز محیط شما موجود هستند.
مدل های خودکار فایرباکس سقفی نیز به طور خودکار فعال می‌شوند و نیازی به دخالت دستی برای شروع ندارند. این مدل برای محیط های حساس و صنعتی که نیاز به محافظت در ارتفاعات بالا دارند و ممکن است نیازی به عملیات دستی نباشد، مناسب است.
اجزای تشکیل دهنده کپسول آتش نشانی کدام اند؟
در طراحی کپسول های آتش نشانی از اجزای مختلفی استفاده می‌شود که هر کدام نقش خاصی در عملکرد کلی آن دارند و هر یک از این اجزا باید به طور منظم بررسی شوند تا کپسول در مواقع اضطراری به درستی عمل کند. آشنایی با این اجزا به درک بهتر نحوه کارکرد کپسول و استفاده از آن کمک می‌کند.
- سیلندر (بدنه): بخش اصلی کپسول است. این قسمت تحت فشار بالا ساخته می‌شود تا ایمنی و کارایی دستگاه تضمین شده باشد.
- نازل (شلنگ): بخش خروجی کپسول که مواد خاموش کننده از آن خارج می‌شود. طراحی نازل به نوع ماده خاموش کننده و نوع آتش بستگی دارد.
- ضامن: قطعه‌ای که برای جلوگیری از استفاده تصادفی روی کپسول نصب شده است. برداشتن این ضامن، به شما امکان استفاده از کپسول را می‌دهد.
- دسته: برای هدایت کپسول و اعمال فشار به آن استفاده می‌شود. با فشار دادن دسته، مواد خاموش کننده از نازل خارج می‌شود.
- نشانگر فشار: نشان دهنده میزان فشار درون سیلندر است و به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید که کپسول آماده استفاده است.
- کپسول گاز (در کپسول های پودری و گاز): برای ایجاد فشار لازم جهت خروج مواد خاموش کننده از سیلندر به کار می‌رود.
چگونه یک کپسول آتش نشانی مناسب انتخاب کنیم؟
توصیه تیم بابایی سیفتی برای انتخاب صحیح خاموش کننده، توجه به چندین عامل کلیدی است که در ادامه به طور مختصر به بررسی این موارد پرداخته شده است:
- نوع آتش: مشخص کنید که مواد آتش گرفته از کدام نوع است. A (مواد جامد)، B (مایعات قابل اشتعال)، C (گازها)، یا الکتریکی
- محیط استفاده: بررسی کنید که خاموش کننده برای محیط های داخلی، خارجی، صنعتی یا حساس به تجهیزات الکترونیکی مناسب باشد.
- ظرفیت و وزن: انتخاب کنید که کپسول مورد نیاز شما باید سبک و قابل حمل باشد یا ظرفیت بیشتری برای محیط های بزرگتر نیاز دارد.
- پیشگیری از خطرات جانبی: در نظر داشته باشید که برخی از کپسول ها ممکن است خطرات جانبی مانند آسیب به تجهیزات الکترونیکی یا کاهش اکسیژن محیط و خفگی برای انسان داشته باشند.
